تاریخچه سیلیکوزیس: از بقراط تا به امروز

سیلیکوزیس یک بیماری کهن است که از زمان‌های باستان شناخته شده بود. بقراط، پزشک یونانی در قرن ۵ قبل از میلاد، به بیماری ریوی در معدنچیان اشاره کرده است که احتمالاً همان سیلیکوزیس بوده است. در گذشته، معدنچیان و کارگران معدن به دلیل قرار گرفتن در معرض غلظت بالای گرد و غبار سیلیس، بیشترین مبتلایان به این بیماری بودند.
با پیشرفت صنعت و توسعه ی کاربرد سیلیس در زمینه‌های مختلف، گروه‌های بیشتری از کارگران در معرض خطر ابتلا به سیلیکوزیس قرار گرفتند.

انواع سیلیکوزیس: از حاد تا مزمن

سیلیکوزیس بسته به شدت و مدت زمان قرار گرفتن در معرض گرد و غبار سیلیس، به سه نوع تقسیم می‌شود:

• سیلیکوزیس حاد: این نوع سیلیکوزیس در اثر قرار گرفتن در معرض غلظت بسیار بالای گرد و غبار سیلیس در مدت زمان کوتاه (چند هفته تا چند ماه) ایجاد می‌شود. علائم آن شامل تنگی نفس شدید، سرفه خشک و کاهش وزن هستند.
• سیلیکوزیس شتاب یافته: این نوع سیلیکوزیس در اثر قرار گرفتن در معرض غلظت بالای گرد و غبار سیلیس در مدت زمان طولانی‌تر (چند سال) ایجاد می‌شود. علائم آن شامل تنگی نفس، سرفه و خستگی هستند.
• سیلیکوزیس مزمن: این نوع سیلیکوزیس شایع‌ترین نوع سیلیکوزیس است و در اثر قرار گرفتن در معرض غلظت پایین گرد و غبار سیلیس در مدت زمان بسیار طولانی (۱۰ تا ۳۰ سال) ایجاد می‌شود. علائم آن به تدریج ظاهر می‌شوند و شامل تنگی نفس در هنگام فعالیت، سرفه مزمن و خستگی هستند.

عوارض سیلیکوزیس

سیلیکوزیس علاوه بر اختلال در عملکرد ریه‌ها، می‌تواند به عوارض دیگری نیز منجر شود، از جمله:

• عفونت‌های ریوی: سیلیکوزیس می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های ریوی مانند سل و برونشیت را افزایش دهد.
• بیماری‌های خودایمنی: سیلیکوزیس می‌تواند باعث اختلال در سیستم ایمنی بدن و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید و اسکلرودرمی شود.
• سرطان ریه: قرار گرفتن در معرض گرد و غبار سیلیس می‌تواند خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهد.
• نارسایی تنفسی: در موارد شدید سیلیکوزیس، ریه‌ها به قدری آسیب می‌بینند که نمی‌توانند به اندازه کافی اکسیژن به بدن برسانند و فرد دچار نارسایی تنفسی می‌شود.
• مرگ: سیلیکوزیس در صورت عدم درمان و کنترل، می‌تواند منجر به مرگ شود.

پیشگیری از سیلیکوزیس: وظیفه کیست؟

پیشگیری از سیلیکوزیس مسئولیت مشترک کارفرمایان، کارگران و نهادهای نظارتی است. کارفرمایان باید آموزش‌های لازم را ارائه دهند، تجهیزات حفاظت فردی مانند ماسک‌های تنفسی را تأمین کنند و گرد و غبار را در محیط کار کنترل کنند. کارگران نیز باید نکات ایمنی را رعایت کنند و از تجهیزات حفاظت فردی به درستی استفاده کنند. نهادهای نظارتی نیز باید بر محیط‌های کاری نظارت کنند و مقررات و استانداردهای مربوط به کنترل گرد و غبار را اعمال کنند.

الگوگیری  از تجربیات جهانی: چگونه سیلیکوزیس را شکست دهیم؟

در  سطح  جهانی،  اقدامات  موثری  برای  مقابله  با  سیلیکوزیس  صورت  گرفته  است.  به  عنوان  مثال، نیو  ساوت  ولز  در  استرالیا  با  راه‌اندازی  کمپین‌های  آگاهی‌رسانی،  تدوین  مقررات  سختگیرانه  و  ممنوعیت  استفاده  از  سنگ‌های  مهندسی  شده،  گام‌های  مهمی  در  جهت  حفظ  سلامت  کارگران  برداشته  است.  این  اقدامات  می‌تواند  به  عنوان  الگویی  برای  سایر  کشورها،  از  جمله  ایران،  مورد  استفاده  قرار  گیرد.

اقدامات عملی نیو ساوت ولز: از آگاهی‌رسانی تا ممنوعیت

راه‌اندازی کمپین‌های آگاهی‌رسانی: نیو ساوت ولز با راه‌اندازی کمپین‌های گسترده آگاهی‌رسانی، تلاش کرده است تا کارگران، کارفرمایان و عموم مردم را از خطرات سیلیس و راه‌های پیشگیری از سیلیکوزیس آگاه کند. این کمپین‌ها شامل برنامه‌های آموزشی، انتشار بروشور و پوستر، و استفاده از رسانه‌های جمعی برای اطلاع‌رسانی بوده است.

تدوین مقررات سختگیرانه:  نیو ساوت ولز مقررات سختگیرانه‌ای را برای کنترل سیلیس در محیط‌های کاری تدوین و اجرا کرده است. این مقررات شامل مواردی مانند تعیین حداکثر مجاز غلظت سیلیس در هوا، الزام کارفرمایان به استفاده از سیستم‌های تهویه موثر و تأمین تجهیزات حفاظت فردی برای کارگران، و  نظارت دقیق بر رعایت  مقررات ایمنی در محیط‌های کاری می‌شود.

ممنوعیت استفاده از سنگ‌های مهندسی شده:  یکی از مهمترین اقدامات نیو ساوت ولز، ممنوعیت استفاده از سنگ‌های مهندسی شده است. این سنگ‌ها که به طور گسترده در ساخت و ساز و دکوراسیون داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرند،  حاوی مقادیر  قابل توجهی سیلیس کریستالی هستند و  به عنوان  عامل  اصلی  افزایش  سیلیکوزیس  در  این  ایالت  شناخته  شده‌اند.

افزایش بازرسی از محیط‌های کاری پرخطر:  بازرسان ایمنی به طور منظم از محیط‌های کاری پرخطر بازدید می‌کنند  تا از رعایت مقررات ایمنی توسط کارفرمایان اطمینان حاصل کنند.  این بازرسی‌ها به  شناسایی  و  رفع  خطرات  ناشی  از  سیلیس  و  آموزش  کارگران  و  کارفرمایان  کمک  می‌کند.

تأمین منابع و خدمات پشتیبانی: نیو ساوت ولز  منابع  و  خدمات  پشتیبانی  لازم  را  برای  کارگران  مبتلا  به  سیلیکوزیس  و  سایر  بیماری‌های  ناشی  از  سیلیس  فراهم  کرده  است.  این  خدمات  شامل  ارائه  خدمات  پزشکی،  مشاوره  روانشناسی  و  حمایت  مالی  می‌شود.

ایران در برابر سیلیکوزیس: زمان اقدام فرا رسیده است

با  توجه  به  گستردگی  صنایعی  که  با  سیلیس  سروکار  دارند  و  افزایش  نگران‌کننده  سیلیکوزیس  در  بین  کارگران  ایرانی،  ضروری  است  که  در  کشور  ما  نیز  اقدامات  جدی  برای  پیشگیری  و  کنترل  این  بیماری  صورت  گیرد.  این  اقدامات  می‌تواند  شامل  موارد  زیر  باشد:
افزایش  آگاهی: آموزش  کارگران،  کارفرمایان  و  عموم  مردم  درباره  خطرات  سیلیس  و  راه‌های  پیشگیری  از  سیلیکوزیس  از  طریق  برگزاری  کارگاه‌های  آموزشی،  تهیه  بروشور  و  پوستر،  و  استفاده  از  رسانه‌های  جمعی.
تدوین  و  اجرای  مقررات  سختگیرانه: تعیین  حداکثر  مجاز  غلظت  سیلیس  در  هوا،  الزام  کارفرمایان  به  استفاده  از  سیستم‌های  تهویه  موثر  و  تأمین  تجهیزات  حفاظت  فردی  برای  کارگران،  و  نظارت  دقیق  بر  رعایت  مقررات  ایمنی  در  محیط‌های  کاری.
کنترل  گرد  و  غبار  در  منبع: استفاده  از  ابزارهای  برش  مرطوب  به  جای  ابزارهای  برش  خشک،  به  کارگیری  روش‌های  مهندسی  برای  محصور  کردن  فرآیندهای  تولید  گرد  و  غبار،  و  استفاده  از  فناوری‌های  نوین  مانند  رادار  برای  نظارت  بر  میزان  گرد  و  غبار  در  هوا.
معاینات  دوره‌ای: انجام  معاینات  پزشکی  و  آزمایش‌های  ریوی  به  طور  منظم  برای  کارگران  شاغل  در  معرض  سیلیس  به  منظور  تشخیص  زودهنگام  سیلیکوزیس.
حمایت  از  کارگران  مبتلا:  ارائه  خدمات  پزشکی،  مشاوره  روانشناسی  و  حمایت  مالی  به  کارگران  مبتلا  به  سیلیکوزیس  و  خانواده‌های  آنها.

فناوری‌های نوین در خدمت مبارزه با گرد و غبار سیلیس

در کنار اقدامات پیشگیرانه سنتی مانند استفاده از ماسک‌های تنفسی و پایش محیطی، امروزه فناوری‌های نوینی برای کنترل گرد و غبار ارائه شده‌اند که می‌توانند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سیلیکوزیس را کاهش دهند.

توپ‌های کنترل غبار: محافظان نامرئی سلامت شما

توپ‌های کنترل غبار با استفاده از یک مکانیزم ساده اما موثر، می‌توانند به طور قابل توجهی میزان گرد و غبار سیلیس موجود در هوا را کاهش دهند. این توپ‌ها با پاشیدن مداوم قطرات ریز آب به هوا، ذرات غبار سیلیس را مرطوب و سنگین می‌کنند و باعث نشست آنها بر روی زمین می‌شوند. استفاده از توپ‌های کنترل غبار در محیط‌های کاری پر گرد و غبار مانند معدن، کارگاه‌های ساختمانی و کارخانه‌های تولید سنگ مصنوعی می‌تواند به طور چشمگیری خطر ابتلا به سیلیکوزیس را کاهش دهد. علاوه بر این، توپ‌های کنترل غبار به بهبود کیفیت هوا و کاهش آلودگی محیط زیست نیز کمک می‌کنند.